नेपालमा केही प्राइभेट टेलिकम प्रदायकहरू, तथा तीसँग जोडिएका मिडिया नेटवर्कहरूले यो प्रविधिको चर्को विरोध गरिरहेका छन्। देखावटी आरोप छन् — जनताको गोपनीयता हनन, मानव अधिकार उल्लङ्घन, र वाक स्वतन्त्रताको नियन्त्रण। तर के यिनीहरू सचमै जनताको हितमा बोलिरहेका छन्? नेपालको दूरसञ्चार क्षेत्र अहिले एक निर्णायक मोडमा उभिएको छ। टेरामक्स प्रविधि (Teramax Technology), जसले अन्तर्राष्ट्रिय कल बाइपास (Call Bypass Fraud) नियन्त्रण, सरकारी राजस्व संरक्षण, र राष्ट्रिय सुरक्षा सुदृढीकरणको वाचा गर्छ, त्यही प्रविधि अहिले तीव्र विवादको घेरामा छ। नेपालमा केही प्राइभेट टेलिकम प्रदायकहरू तथा तीसँग जोडिएका मिडिया नेटवर्कहरूले यो प्रविधिको चर्को विरोध गरिरहेका छन्। तर के यिनीहरू साँच्चै जनताको हितमा बोलिरहेका छन्? यिनका देखावटी आरोप छन् — जनताको गोपनीयता हनन, मानव अधिकार उल्लङ्घन र वाक स्वतन्त्रताको नियन्त्रण। तर, यो विरोध साँच्चै जनहितमा छ कि निजी स्वार्थको संरक्षणमा? के यो प्रविधिको विरोधले राष्ट्रिय हितलाई कमजोर बनाइरहेको छ?

एनसेल र टेलिकमका प्राविधिकको लुटको भयावह वास्तविकता

Call Bypass र ठगी धन्दा चलाउन नेपालको एनसेल जस्तो नीजि कम्पनी र नेपाल दुरसंचारका प्राविधिकहरु नै तीव्र विरोध मात्र गरिरहेका छैनन् मिडियालाई गैरकानुनी प्रयोग गरेर यसको नकारात्मकताको प्रचार समेत तिब्र बनाइरहेका छन् । यो प्रविधि भित्र्याउन खोज्दा यसमा कर्मचारी र नेताले अपारदर्शी फाइदा लिन खोजेका भने पक्कै छन् तर मोहनबहादुर बस्नेत भ्रष्ट हुन् कि होइनन् भन्दा पनि यो सब खेलका पछाडि एनसेलजस्ता कम्पनीहरु जुन रुपमा विदेशबाट आएको कललाई वाइपास गरेर लोकलमा परिणत गर्दै जुन रुपमा वर्षमै अरबौंको कर छली गरिरहेका छन् र नेपाल टेलिकममा प्राविधिकहरु समेत लुट धन्दामा लागेका छन् त्यसलाई कायम राख्नका लागि यो प्रविधि जुनसुकै शर्तमा रोक्न चाहन्छन् । त्यतिमात्र होइन हामी जनताले गरेको कल ड्युरेसनमा समेत जुन असीमित घोटला भइरहेको छ त्यसमा पनि हामी जनता चनाखो हुन जरुरी छ । टेरामक्स एक महँगो प्रविधि हो तर यो प्रविधि भित्र्याउँदा गरिने भ्रष्टचारभन्दा एलसेल जस्ता कम्पनीले वर्षैपिछे जुन अरर्बौंको घोटला गर्ने मौका पाएका छन् यो अति नै डरलाग्दो छ । चिल आयो चिल आयो भनेर हामीलाई आकाशतिर हेर्न लाएर टेरामक्सको घोटला देखाएर चल्ला चोर्ने एनसेलजस्ता देशघाती कम्पनीको षडयन्त्र हामी जनताले नबुझेर नजरअन्दाज गर्यौं भने यस्ता लुटेराका लागि यो टेरामक्स रोक्नु ठूलो सफलता हुनेछ । त्यसैले हामी जनता यस भित्रको गाँठी कुरा बुझौं र हामी नजताले भ्रष्टलाई कार्वाहीका लागि जोडदार माग उठाउँदै तुरुन्तै यो प्रविधि भित्र्याउन सरकारलाई जोडदार रुपमा दवाव सिर्जना गरौं । र, एनसेलजस्ता कम्पनीको लुटको साम्राज्य बन्द गर्न भूमिका खेलौं । Call Bypass भनिने अवैध प्रविधिबाट बिदेशी VoIP call हरूलाई लोकल call जस्तो देखाइन्छ, जसबाट टेलिकम कम्पनीहरूले अवैध नाफा कमाउँछन्। यसैकारण राज्यलाई अर्बौं रुपैयाँको राजस्व घाटा हुन्छ। रुबेल चौधरी प्रकरणजस्तै ऐतिहासिक उदाहरणहरूले देखाउँछ — व्यक्तिगत वा संस्थागत रूपमा bypass गरेर राष्ट्र ठग्ने काम नेपालमा पहिले देखिनै भएको हो।रुबेल चौधरी एउटा सानो खेलाडी हो तर एनसेल जस्ता कम्पनीले टेरामक्स प्रविधिको अभावको फाइदा उठाएर एक वर्षमा मात्र २० देखि २५ अरबभन्दा बढीको राजस्वमा घोटला गरिरहेका छन् । एनसेलले सधैं घाटामा देखाएर यो लुट धन्दा कायम राख्न चाहेको परिणाम हो, यो टेरामक्स प्रविधि रोक्न खोज्नुको परिणाम । यसमा अख्तियारदेखि अदालतको सम्म संलग्नता रहेको छ । यो लेखमा मैले टेरामक्सका सम्पूर्ण पाटा र पक्षहरु यसको इतिहास सहित राखेको छु, यो लेखले टेरामक्सको इतिहास, यसको कार्यक्षमता, विवादका कारणहरू, र यसको विरोधलाई ‘राष्ट्रघाती’ किन मान्न सकिन्छ भन्ने विषयमा गहिरो विश्लेषण प्रस्तुत गर्छ। कृपया सबै जनतामा मेरो अनुरोध छ दवाव सिर्जना गरौं । लुटेराहरुलाई खुल्लमखुल्ला मुलुक लुट्न नदिने हो भने अब हामी जनता नै अगाडि आउनु पर्छ ।

मिडिया प्रयोग र भ्रम फैलाउने रणनीति

टेरामक्स प्रविधि: इतिहास र परिचय

टेरामक्स प्रविधिको अवधारणा सन् २००० को दशकमा विश्वव्यापी रूपमा टेलिकम फ्रड र कल बाइपासको समस्या बढ्दै जाँदा विकसित भएको हो। यो प्रणाली विशेष रूपमा VoIP (Voice over Internet Protocol) र Simbox मार्फत हुने अवैध कल ट्राफिक नियन्त्रण गर्न डिजाइन गरिएको हो। टेरामक्सले निम्न कार्यहरू गर्छ: कल निगरानी: फोन कलको मेटाडाटा (नम्बर, अवधि, स्थान) संकलन र विश्लेषण। बाइपास पत्ता लगाउने: अवैध रूपमा अन्तर्राष्ट्रिय कललाई स्थानीय जस्तो बनाउने गतिविधि रोक्ने। ट्राफिक विश्लेषण: टेलिकम नेटवर्कको सम्पूर्ण इनकमिङ र आउटगोइङ ट्राफिकको निगरानी। सुरक्षा अनुगमन: आतंकवादी गतिविधि वा अपराध नियन्त्रणका लागि डाटा ट्र्याकिङ। यो प्रविधि पहिलो पटक अफ्रिकी र दक्षिण एसियाली मुलुकहरूमा प्रयोगमा आयो, जहाँ टेलिकम फ्रडले सरकारी राजस्वमा ठूलो घाटा पुर्‍याइरहेको थियो। बंगलादेश, घाना, नाइजेरिया, र भारत जस्ता देशहरूले यस्तै प्रणाली लागू गरेर लाखौं डलरको राजस्व बचत गरेका छन्। नेपालमा भने यो प्रविधि सन् २०२० को दशकको मध्यतिर चर्चामा आयो, जब नेपाल दूरसञ्चार प्राधिकरण (NTA) र सरकारले कल बाइपासको बढ्दो समस्यालाई सम्बोधन गर्ने निर्णय गरे।

के हामीले खतरनाक काम गर्न लागेको हो र? Teramax प्रविधिको अन्तर्राष्ट्रिय इतिहास

अमेरिका र युरोपेली युनियन:

अन्य देशहरू:

कल बाइपास: राष्ट्रघाती ठगीको रूप

कल बाइपास भन्नाले अन्तर्राष्ट्रिय कललाई अवैध रूपमा VoIP गेटवे वा Simbox उपकरणमार्फत स्थानीय नेटवर्कमा फारवर्ड गर्ने कार्य हो। यसले: सरकारी राजस्वमा घाटा: अन्तर्राष्ट्रिय कलमा लाग्ने कर छलिन्छ। टेलिकम कम्पनीलाई नोक्सान: स्थानीय दरमा कल बिलिङ हुँदा कम्पनीहरूको आम्दानी घट्छ। राष्ट्रिय सुरक्षामा जोखिम: अवैध गेटवेले आतंकवादी वा आपराधिक सञ्जाललाई सहयोग गर्न सक्छ। नेपालमा यस्तो ठगीको उदाहरण रुबेल चौधरीको केस हो। सन् २०१० को दशकमा उनले Simbox गेटवे सञ्चालन गरेर अन्तर्राष्ट्रिय कललाई स्थानीय जस्तो बनाएका थिए, जसबाट सरकारलाई करोडौंको घाटा भएको थियो। उनलाई पक्राउ गरी कानुनी कारबाही गरिएको थियो। यस्ता गतिविधिले नेपाल जस्तो आयातमा निर्भर अर्थतन्त्र भएको मुलुकलाई ठूलो आर्थिक र सुरक्षात्मक क्षति पुर्‍याउँछ।

टेरामक्सको आवश्यकता: सरकारको तर्क

नेपाल सरकार र NTA ले टेरामक्स जस्तो प्रविधिको पक्षमा निम्न तर्कहरू प्रस्तुत गरेका छन्: 1. आर्थिक संरक्षण: कल बाइपासले वार्षिक अर्बौंको राजस्व घाटा हुन्छ। टेरामक्सले यो ठगी रोकेर सरकारी कोष बलियो बनाउँछ। 2. राष्ट्रिय सुरक्षा: अवैध गेटवेको निगरानीले आतंकवाद र संगठित अपराध नियन्त्रणमा सहयोग गर्छ। 3. टेलिकम नियमन: निजी कम्पनीहरूको अनियन्त्रित गतिविधिलाई नियमन गरी पारदर्शिता कायम गर्छ। विश्वका अन्य मुलुकहरूको उदाहरण हेर्दा यो तर्क बलियो देखिन्छ। बंगलादेशमा International Gateway Monitoring System (IGWMS) ले सन् २०१५ यता करोडौं डलरको राजस्व बचत गरेको छ। घानामा Simbox Fraud Monitoring System ले टेलिकम फ्रड ७०% ले घटाएको छ।

टेरामक्सको विरोध: निजी स्वार्थ कि गोपनीयताको चिन्ता?

निजी टेलिकम कम्पनीहरू र केही मिडियाले टेरामक्सलाई ‘गोपनीयता हनन’ र ‘अभिव्यक्ति स्वतन्त्रतामाथिको हमला’ को रूपमा चित्रण गरिरहेका छन्। तर डर छ कि यो प्रविधिले: प्रयोगकर्ताको फोन कलको मेटाडाटा संकलन गर्छ, जुन गोपनीयता उल्लङ्घन हो। सरकारले यो डाटा दुरुपयोग गर्न सक्छ, जसले नागरिक स्वतन्त्रता खतरामा पर्छ। निजी कम्पनीको नेटवर्कमा सरकारी हस्तक्षेप हुन्छ। तर, गहिरो विश्लेषणले यो विरोधको पछाडि निजी स्वार्थ लुकेको देखाउँछ: 1. बाइपासबाट लाभ: केही निजी कम्पनीहरूले अवैध VoIP गेटवे सञ्चालन गरेर अन्तर्राष्ट्रिय कललाई स्थानीय बनाएर ठूलो नाफा कमाउँदै आएका छन्। टेरामक्सले यो अवैध धन्दा बन्द गर्छ। 2. पारदर्शिताको डर: टेरामक्सले प्रत्येक कल ट्राफिकको पारदर्शी निगरानी गर्छ, जसले कम्पनीहरूको अनियमितता उजागर गर्न सक्छ। 3. मिडिया प्रभाव: केही मिडियाले निजी कम्पनीहरूको आर्थिक सहयोगमा टेरामक्सविरुद्ध भ्रामक प्रचार गरिरहेका छन्। गोपनीयताको चिन्ता वास्तविक भए पनि, यो विरोधको मुख्य कारण नभएर निजी स्वार्थ जोगाउने प्रयास देखिन्छ।

टेरामक्सको विरोध किन राष्ट्रघाती हो? जनताले टेरामक्स प्रविधि ले भनेर प्रदर्शन गरौं

टेरामक्सको विरोधलाई ‘राष्ट्रघाती’ भन्नु अतिशयोक्ति होइन। कारणहरू यस्ता छन्: 1. आर्थिक राष्ट्रघात: कल बाइपासले नेपालको राजस्वमा वार्षिक अर्बौंको घाटा हुन्छ। यो रकम शिक्षा, स्वास्थ्य, र पूर्वाधारमा लगानी गर्न सकिन्थ्यो। यो ठगी जोगाउन विरोध गर्नु राष्ट्रको आर्थिक हितविरुद्ध हो। 2. राष्ट्रिय सुरक्षामा जोखिम: अवैध गेटवेले आपराधिक सञ्जाल र आतंकवादी गतिविधिलाई सहयोग गर्न सक्छ। यस्तो जोखिमलाई बेवास्ता गर्नु राष्ट्रिय सुरक्षामाथिको खेलबाड हो। 3. निजी स्वार्थको संरक्षण: विरोधको पछाडि निजी कम्पनीहरूको अवैध नाफा जोगाउने लोभ छ। यो जनताको हितविपरीत र राष्ट्रघाती कदम हो। विश्वका अन्य मुलुकहरूमा यस्तो विरोधको परिणाम देखिएको छ। नाइजेरियामा Simbox Fraud मा संलग्न टेलिकम कर्मचारीहरूलाई जेल सजाय भएको छ। बंगलादेशमा बाइपास सञ्जाल सञ्चालकहरूलाई कारबाही गरिएको छ। नेपालमा पनि यस्तो ठगीमा संलग्न व्यक्तिहरू (जस्तै रुबेल चौधरी) लाई सजाय भएको इतिहास छ। टेरामक्सको विरोधले यस्ता ठगीलाई संरक्षण गर्छ, जुन स्पष्ट रूपमा राष्ट्रघाती हो।

भ्रष्टाचारको जोखिम: टेरामक्स कसरी दुरुपयोग हुन सक्छ?

टेरामक्सको विरोधले भ्रष्टाचारको जोखिमलाई पनि उजागर गरेको छ। सम्भावित खतरा यस्ता छन्: अपारदर्शी टेण्डर: यदि यो प्रविधि खरीद प्रक्रिया गुप्त र एकल कम्पनीलाई दिइयो भने, कमिसन र भ्रष्टाचारको ढोका खुल्छ।

डाटा दुरुपयोग:

मेटाडाटा कसले हेर्छ, कहाँ जान्छ, कसरी सुरक्षित हुन्छ भन्ने स्पष्ट नीति नभएमा दुरुपयोगको सम्भावना छ। आन्तरिक मिलेमतो: सरकारी कर्मचारी वा नियामक निकायका व्यक्तिहरूले निजी कम्पनीहरूसँग मिलेर बाइपास सञ्जाललाई संरक्षण गर्न सक्छन्। यी जोखिम न्यूनीकरणका लागि: पारदर्शी र प्रतिस्पर्धी टेण्डर प्रक्रिया लागू गर्नुपर्छ। डाटा प्रयोगको कडा कानुनी सीमा तोक्नुपर्छ। स्वतन्त्र नियामक निकाय (जस्तै NTA) को निगरानी अनिवार्य हुनुपर्छ। टेरामक्सको विरोध गर्नेहरूले यी जोखिमलाई गोपनीयताको आवरणमा ढाक्न खोजे पनि, यी समस्याको समाधान प्रविधिको विरोध होइन, पारदर्शी र जवाफदेही प्रणाली हो।

विश्वमा टेरामक्स जस्ता प्रविधि: उदाहरण र पाठ

विश्वका धेरै मुलुकहरूले टेरामक्स जस्ता प्रविधि लागू गरेर सफलता पाएका छन्: भारत: Central Monitoring System (CMS) ले कल बाइपास र सुरक्षा निगरानीमा प्रभावकारी काम गरेको छ। तर, गोपनीयताको आलोचना पनि झेलेको छ। बंगलादेश: IGWMS ले सन् २०१५ यता बाइपास नियन्त्रण गरी लाखौं डलर बचत गरेको छ। घाना: Simbox Fraud Monitoring ले टेलिकम फ्रड ७०% ले घटाएको छ। नाइजेरिया: टेलिकम निगरानीले Simbox सञ्जाल ध्वस्त पारेको छ। यी मुलुकहरूले गोपनीयता र सुरक्षाको सन्तुलन कायम गर्न स्वतन्त्र नियामक र कडा कानुनी ढाँचा बनाएका छन्। नेपालले पनि यस्तै सिकाइ अपनाउनुपर्छ।

टेरामक्सको वास्तविक लागत कति हो ? Teramax प्रविधिको स्तरगत भिन्नता र खर्च

स्तर अनुसारका Teramax प्रणालीहरू: स्तर, कार्यक्षमता, अनुमानित लागत बेसिक Grey-route call detection मात्र $2 – $5 Million मिड–रेन्ज Real-time call analytics, dashboard, fraud firewall $6 – $10 Million हाई-एन्ड IMSI Catching, AI traffic behavior analytics, govt integration $10 – $20+ Million नेपालमा प्रस्तावित प्रणाली मिड–रेन्जदेखि हाई-एन्डतिर जान सक्ने बताइन्छ — जसमा call bypass रोक्नेसँगै कम्पनिहरूले गरेको कर चोरी समेत ट्र्याक गर्न सकिने अनुमान गरिएको छ। अन्तर्राष्ट्रिय अभ्यास हेर्दा, यो प्रविधि कुनै विलासिता होइन — बरु “Digital Revenue Protection Infrastructure” हो।

 खर्चको पारदर्शिता: सम्भावित भ्रस्टाचारका जोखिमहरू

यसैले राष्ट्रले अब दृष्टिकोण स्पष्ट गर्नुपर्छ

न त राष्ट्रविरोधीहरूसँग झुक्न मिल्छ, न त प्रविधिको नाममा भ्रष्टाचार गर्न दिने छुट हुनुपर्छNote: हामी धारावाहिक रुपमा टेरामक्स घोटलाकाण्ड र एनसेलको राजस्व छलीकाण्डको पर्दाफास गर्दै जाने छौं[caption id="attachment_22323" align="alignnone" width="300"] Writer[/caption]